Przejdź do zawartości

Herman Boerhaave

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herman Boerhaave
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

31 grudnia 1668
Voorhout

Data i miejsce śmierci

23 września 1738
Lejda

Miejsce spoczynku

kościół pw. św. Piotra (Pieterskerk), Lejda

Zawód, zajęcie

lekarz, chemik, botanik

Narodowość

holenderska

Alma Mater

Uniwersytet w Lejdzie
Uniwersytet w Harderwijk

Uczelnia

Uniwersytet w Lejdzie

Stanowisko

rektor (1714-1725)
profesor botaniki (1709-1729)
profesor medycyny (1709-1738)
profesor chemii (1718-1729)

Wyznanie

kalwinizm

Rodzice

Jacobus Boerhaave
Hagar Daalders

Małżeństwo

Maria Drolenvaux (1710)

Dzieci

Johanna Maria (1712-1791)
Magdalena (1713; żyła 3,5 miesiąca)
Magdalena Jacoba (1714-1717)
syn (1721; żył 2 dni)

podpis

Herman Boerhaave (/ˈɦɛrmɑn ˈbuːrˌɦaːvə/, ur. 31 grudnia 1668 w Voorhout, zm. 23 września 1738 w Lejdzie) – holenderski lekarz i humanista o światowej sławie.

Wczesne lata życia

[edytuj | edytuj kod]

Boerhaave przyszedł na świat jako jedyny syn, obok sześciu córek, w rodzinie kalwińskiego pastora w Voorhout. Gdy miał pięć lat umarła jego matka. Z ponownego, trzeciego już, ożenku ojca pochodziło dwóch braci i kolejne cztery siostry Boerhaave’a[1]. Od najwcześniejszej młodości ojciec uczył go łaciny i greki. W znajomości tych języków osiągnął taką biegłość, iż w wieku 11 lat potrafił z równą łatwością tłumaczyć teksty holenderskie na łacinę, jak i łacińskie na holenderski. Później Boerhaave opanował także języki angielski, arabski, hebrajski i niemiecki, co pomogło mu w dalszych studiach. Silna więź emocjonalna z ojcem sprzyjała akceptacji przez Boerhaave’a jego planów wykształcenia syna na duchownego. Już w tych wczesnych latach swego życia zdradzał Boerhaave zainteresowanie naukami przyrodniczymi przeprowadzając wraz ze swym bratem Jacobem eksperymenty chemiczne[2]. W roku 1682 z przyczyn zdrowotnych Boerhaave przeniósł się na stałe do Lejdy[3].

Edukacja

[edytuj | edytuj kod]

W wieku 16 lat rozpoczął na Uniwersytecie w Lejdzie studia matematyczne, filozoficzne i teologiczne (ukończone w listopadzie roku 1690 uzyskaniem tytułu magistra[a]), a następnie, na Uniwersytecie w Hardewijk, medyczne (1693[b]). W trakcie studiów w Lejdzie stał się znany dzięki prowadzeniu dysput filozoficznych. Za jedną z nich, dotyczącą rozumienia przez Cycerona epikurejskiej koncepcji najwyższego dobra, został nagrodzony przez władze uniwersytetu złotym medalem.

Praca zawodowa i naukowa

[edytuj | edytuj kod]

Punktem zwrotnym w karierze Boerhaave’a było wysunięcie wobec niego podejrzeń o obronę poglądów filozoficznych Spinozy – w protestanckiej Holandii opinia wyznawcy filozofii Spinozy równoznaczna była z uznaniem za ateistę[4]. Porzucił on plany zostania duchownym i został lekarzem. Początkowo praktykował jako lekarz ogólny, jednak szybko rozpoczął karierę akademicką. W roku 1701 został wykładowcą medycyny na Uniwersytecie w Lejdzie. Jego wykłady cieszyły się wielką popularnością ściągając studentów z całej Europy, a nawet spoza niej. Dało to asumpt Albertowi von Hallerowi do nazwania Boerhaave’a communis Europae praeceptor (pol. nauczyciel całej Europy). W latach 1709–1738 kierował trzema spośród pięciu katedr Uniwersytetu w Lejdzie: chemii, botaniki i medycyny[5]. W latach 1714–1725 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu w Lejdzie.

W roku 1728 Boerhaave został członkiem Francuskiej Akademii Nauk, a w 1730 – członkiem Royal Society.

Wkład w naukę i medycynę

[edytuj | edytuj kod]

Boerhaave’a cechowało eklektyczne podejście do nauki: łączył on na przykład starą koncepcję humoralną z nowoczesnym podejściem mechanistycznym. Jest on autorem mechanistyczno-chemicznej koncepcji funkcjonowania organizmu. Boerhaave postrzegał ludzkie ciało jako zespolone w jedną zintegrowaną i zrównoważoną całość systemy fizyczne, pomiędzy którymi następuje zrównoważony przepływ płynów i równowaga ciśnień. Rolą struktur anatomicznych miało być w pierwszym rzędzie rozprowadzanie płynów ustrojowych. Właściwe ich przepływy oznaczały zdrowie, podczas gdy niedrożność dróg przepływu (np. niedokrwienie) bądź zastój (np. przekrwienie) miały prowadzić do stanów chorobowych[6][7]. Nowatorstwo jego podejścia polegało na oparciu teorii medycznej na naukach przyrodniczych zamiast na filozofii. Stanowiące wykład jego poglądów dzieło Instututiones medicae uważane jest często za pierwszy podręcznik fizjologii[8].

Boerhaave uważany jest za pioniera szkoły klinicznej oraz za jednego z ojców szpitali klinicznych i nowoczesnego nauczania medycyny. Polegało ono między innymi na nauce studentów przy łóżku chorego, a nie jedynie na salach wykładowych – przy Uniwersytecie w Lejdzie stworzył pierwszy kliniczny oddział szpitalny[9]. Zwracał uwagę na związek między objawami, a zmianami patologicznymi z czego miała wynikać konieczność udziału studentów w sekcjach zwłok, jako najlepsza metoda obserwowania korelacji między zaobserwowanymi zmianami a objawami choroby[5]. Wprowadził też do nauki i praktyki medycyny posiedzenia kliniczno-patologiczne.

Jego uczniami byli m.in. Gerard van Swieten i Albrecht von Haller.

Dzieła

[edytuj | edytuj kod]
Aphorismi de cognoscendis et curandis morbis, 1728
  • Institutiones medicae (1708)
  • Aphorismi de cognoscendis et curandis morbis (1709)
  • De chemia suos errores expurgante (1718)
  • Libellus de materie medica et remediorum formulis quae serviunt Aphorismis de cognoscendis et curandis morbis (1719)
  • Index alter plantarum quae in horto academico Lugduno-Batavo aluntur (1720)
  • Institutiones et experimenta Chemiae (1724; notatki z wykładów wydane bez wiedzy i zgody Boerhaave’a)
  • Elementa chemiae (1732)

Upamiętnienia

[edytuj | edytuj kod]
  1. Uzyskał tytuł magistra filozofii broniąc tezy o rozdzielności ciała i umysłu (Knoeff 2002, s. 29).
  2. Studia te ukończył broniąc pracy o użyteczności badania ludzkich wydalin dla celów diagnostycznych.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]